Άνοια, Νόσος Alzheimer

Τι είναι άνοια

Η άνοια δεν είναι μια συγκεκριμένη νόσος. Είναι γενικός όρος που περιλαμβάνει ένα πλήθος συμπτωμάτων που αφορούν την έκπτωση των διανοητικών ικανοτήτων ενός ατόμου σε τέτοιο βαθμό, ώστε να δημιουργούνται προβλήματα στην καθημερινότητα του.

Συμπτώματα της άνοιας

Για να χαρακτηριστεί ένας ασθενής ως ανοϊκός πρέπει να έχουν εξασθενήσει σημαντικά τουλάχιστον δύο από τις εξής βασικές νοητικές λειτουργίες:

• μνήμη
• συγκέντρωση προσοχής
• λόγος και επικοινωνία
• αφηρημένη σκέψη και ορθή κρίση
• οπτική αντίληψη

Στους περισσότερους ασθενείς το πρώτο σύμπτωμα είναι η απώλεια της πρόσφατης μνήμης , και ακολουθούν προβλήματα με τη διαχείριση των οικονομικών, με την προετοιμασία και παρασκευή των γευμάτων, με τη συνέπεια στα ραντεβού τους ή με τη μετακίνησή τους, χωρίς συνοδό, μακριά από το σπίτι τους. Τα προβλήματα αυτά μπορεί να επιδεινωθούν με την πάροδο του χρόνου.

Αιτίες  της άνοιας

Η άνοια προκαλείται από την προοδευτική καταστροφή και απώλεια των κυττάρων του εγκεφάλου (νευρώνων) και την επακόλουθη διακοπή της επικοινωνίας  μεταξύ των κύτταρων αυτών.  Κάθε τμήμα του εγκεφάλου είναι υπεύθυνο για διαφορετική λειτουργία, π.χ. μνήμη, κίνηση, κρίση. Όταν σε ένα τμήμα του εγκεφάλου επέρχεται εκτεταμένη καταστροφή νευρώνων, αυτό το τμήμα δεν μπορεί πλέον να εκτελέσει πλήρως τη λειτουργία του.  Συνέπεια αυτής της καταστροφικής διεργασίας είναι να δημιουργούνται προβλήματα στη μνήμη, στον προσανατολισμό, στο λόγο, στη σκέψη, στη συμπεριφορά και στα συναισθήματα.

Μορφές άνοιας

Οι συχνότερες μορφές άνοιας είναι:

• Η νόσος Alzheimer, που είναι η συχνότερη μορφή άνοιας και αντιπροσωπεύει, ποσοστό περίπου 60% του συνόλου των περιστατικών άνοιας.
• Αγγειακή άνοια, που εμφανίζεται μετά από ένα Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο.
• Άνοια μικτού τύπου, όταν συνυπάρχουν δύο τουλάχιστον μορφές άνοιας π.χ. νόσος Alzheimer και Αγγειακή Άνοια.
• Άνοια με σωμάτια Lewy
• Μετωποκροταφική άνοια

Στη νόσο Alzheimer, υψηλά επίπεδα παθολογικών πρωτεϊνών, συσσωρεύονται στον εγκέφαλο και δυσκολεύουν τα εγκεφαλικά κύτταρα να παραμείνουν υγιή και να επικοινωνούν μεταξύ τους. Το τμήμα του εγκεφάλου που λέγεται ιππόκαμπος είναι το κέντρο της μάθησης και της μνήμης και συχνά είναι το πρώτο που αρχίζει να καταστρέφεται. Για το λόγο αυτό η απώλεια της μνήμης είναι ένα από τα πρώτα συμπτώματα στη νόσο Alzheimer. Οι περισσότερες βλάβες του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για την άνοια είναι μόνιμες και επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου.

Διάγνωση της άνοιας

Η διάγνωση της άνοιας, η οποία γίνεται από ειδικό γιατρό, περιλαμβάνει ένα συνδυασμό από τα παρακάτω:

• Λήψη ιστορικού: Ο γιατρός παίρνει πληροφορίες από τον ίδιο τον ασθενή, αλλά και από ανθρώπους του στενού περιβάλλοντος του, που γνωρίζουν τα προβλήματα και την καθημερινότητα του ασθενούς.
• Εξετάσεις (π.χ. εξετάσεις αίματος), για να αποκλείσει κάποιες άλλες πιθανές αιτίες των συμπτωμάτων του ασθενούς.
• Ψυχομετρικά τεστ, για να γίνει εκτίμηση  με βάση συγκεκριμένα τεστ, που έχουν καθιερωθεί διεθνώς, για τη βαθμολογία των νοητικών ικανοτήτων (μνήμη, προσοχή κλπ) του ασθενούς.
• Μερικές φορές είναι απαραίτητη μία αξονική ή μαγνητική τομογραφία.

Ήπια γνωστική διαταραχή

Κάποιοι έχουν προβλήματα μνήμης ή σκέψης, τα οποία δεν είναι τόσο σοβαρά ώστε να επηρεάζουν την καθημερινότητα τους. Αυτοί πιθανόν έχουν Ήπια Γνωστική Διαταραχή (MCI). Η MCI δεν αποτελεί μια άλλη μορφή άνοιας. Εκείνοι όμως  που χαρακτηρίζονται ως έχοντες MCI, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν κάποια μορφή άνοιας στο μέλλον.

Μπορεί ακόμη η MCI να οφείλεται σε:

• κατάθλιψη
• παρενέργειες φαρμάκων
• κατάχρηση αλκοόλ
• προβλήματα θυρεοειδούς
• έλλειψη βιταμινών

Στις περιπτώσεις αυτές  τα προβλήματα μπορεί να βελτιωθούν με την κατάλληλη αντιμετώπιση.

Θεραπεύεται η άνοια;

Τα φάρμακα που έχουν βρεθεί μέχρι στιγμής, βοηθούν για ένα χρονικό διάστημα, στην επιβράδυνση της εξέλιξης των συμπτωμάτων σε κάποιες μορφές άνοιας και έχουν θετική επίπτωση στην ποιότητα ζωής του ασθενούς. Επίσης άλλα φάρμακα βοηθούν τους ασθενείς σε προβλήματα ύπνου, διάθεσης και συμπεριφοράς.

Πότε πρέπει να ανησυχήσετε και να απευθυνθείτε σε γιατρό;

Προειδοποιητικά σημεία της άνοιας

1. Απώλεια μνήμης που επηρεάζει τις καθημερινές δραστηριότητες
2. Δυσκολία στην εκτέλεση συνηθισμένων εργασιών
3. Προβλήματα λόγου π.χ. στην εξεύρεση της κατάλληλης λέξης
4. Δυσκολία στον προσανατολισμό σε τόπο και χρόνο
5. Προβλήματα στην ορθή κρίση
6. Δυσκολία στην αφηρημένη σκέψη
7. Τοποθέτηση αντικειμένων σε λάθος μέρος.
8. Αλλαγές στη διάθεση και συμπεριφορά
9. Αλλαγές στην προσωπικότητα
10. Απάθεια και έλλειψη πρωτοβουλιών

Μπορεί να προληφθεί η άνοια;

Δεν γνωρίζουμε ακριβώς τους λόγους για τους οποίους κάποιος προσβάλλεται από άνοια. Γνωρίζουμε όμως ότι αυξάνεται η επικινδυνότητα από κάποιους παράγοντες όπως:

• μεγάλη ηλικία
• υψηλή πίεση
• καθιστική ζωή
• παχυσαρκία
• κάπνισμα
• αντίσταση στην ινσουλίνη
• αγγειακοί παράγοντες
• δυσλιπιδαιμία
• οικογενειακό ιστορικό
• τραυματισμός στο κεφάλι

Έχει παρατηρηθεί ότι εκείνοι οι οποίοι ακολουθούν ένα προσεκτικό και υγιεινό τρόπο ζωής έχουν σημαντικά μικρότερες  πιθανότητες ανάπτυξης άνοιας. Η άσκηση (π.χ. κολύμβηση, βάδισμα, ποδήλατο κλπ), η διατήρηση σωματικού βάρους στα φυσιολογικά όρια, η αποφυγή καπνίσματος και η προσεκτική χρήση αλκοόλ συνδέονται με μικρότερη επικινδυνότητα άνοιας.

Επίσης η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή (μεσογειακή διατροφή), η αποφυγή κορεσμένων λιπαρών και ο περιορισμός του αλατιού, των γλυκών (ζάχαρης), του κόκκινου κρέατος και η αύξηση κατανάλωσης ψαριών, φρούτων και λαχανικών βοηθούν σημαντικά στη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης άνοιας. Ο τρόπος αυτός ζωής προφυλάσσει και από άλλες ασθένειες όπως εγκεφαλικά επεισόδια, καρδιοπάθειες ή καρκίνο.

Ακόμη άτομα που πάσχουν από διαβήτη, καρδιοπάθειες, υπέρταση, υψηλή χοληστερίνη πρέπει να ακολουθούν τις οδηγίες των γιατρών τους ώστε να είναι η κατάσταση τους υπό έλεγχο. Πολύ σημαντικό είναι να ακολουθεί ο ασθενής τη φαρμακευτική αγωγή σε περίπτωση κατάθλιψης.

Επίσης πρέπει να παραμένει και μετά τη συνταξιοδότηση του διανοητικά και κοινωνικά ενεργός. Να διαβάζει, να λύνει σταυρόλεξα, να έχει παρέες, να μαθαίνει καινούριες γνώσεις, να επικοινωνεί με φίλους και να ασχολείται με τα χόμπι του.